مام‌ها برای پوست ضرر دارند؟

تعریق فرآیندی برای تنظیم دمای بدن است. زمانی که این عرق، محیطی برای تکثیر باکتری‌ها شود، ایجاد بوی بد و ناخوشایند می‌کند. بهترین روش برای مبارزه با بوی بدن پیشگیری از وقوع آن است و برای بسیاری از افراد رعایت صحیح بهداشت، یعنی شستشوی مرتب بدن و استفاده از مواد ضد تعریق، کفایت می‌کند.

بهترین زمان برای استفاده از مواد خوشبوکننده و ضد تعریق در زیر بغل، بعد از استحمام است، زیرا این مواد مجاری غدد را می‌بندند و موجب کاهش تعریق در طول روز می‌شوند. استفاده از این مواد برای افرادی که بوی عرق آنها زیاد است مشکلی ایجاد نمی‌کند.

اسپری یا مام‌های خوشبوکننده باید روی پوست سالم استفاده شوند و اگر قسمتی از پوست بدن دارای زخم یا خراشیدگی است، نباید این مواد را در آن قسمت ها به کار برد.

استفاده از مواد خوشبوکننده برای بچه‌ها اصلا توصیه نمی‌شود، چرا که در کودکان غدد تعریق بسته است و کودکان اصلا عرق نمی‌کنند. به همین دلیل استفاده از مام و اسپری خوشبو کننده برای کودکان لزومی ندارد.

«حنا» به دلیل ویژگی قابض بودن و به دلیل این‌ که غدد عرق را کم می‌کند و چربی پوست را کاهش می‌دهد، خاصیت ضد تعریق دارد و افراد می‌توانند برای کاهش بوی بد بدن از آن استفاده کنند.

دکتر محمدجواد ناظمی، متخصص پوست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره این محصول‌های بهداشتی، توضیح‌های جالبی دارند که خواندنش خالی از لطف نیست.

آقای دکتر! دئودورانت‌ها و ضدعرق‌ها و به خصوص مام‌ها در تابستان زیاد استفاده می‌شوند. چگونه این مواد قادرند از ایجاد بوی بد پیشگیری ‌کنند؟

همه انسان‌های سالم به میزان های متفاوتی عرق می‌کنند، چرا که ترشح عرق ضمن تنظیم درجه حرارت بدن، خواص مفید دیگری هم دارد. بنابراین تقریبا همه ما به این محصول‌های بهداشتی نیاز داریم.

البته بعضی‌ها بیشتر عرق می‌کنند. لفظ هیپرهیدروز به مواردی اطلاق می‌شود که مقدار ترشح عرق بیش از حد طبیعی است که گاهی نه تنها موجب آزار جسمی، بلکه موجب صدمه‌های روحی و حتی شرمساری فرد می‌شود. هیپرهیدروز اغلب به طور اتفاقی در مراجعه بیماران به کلینیک‌ها برای بیماری‌های دیگر توسط پزشک معالج تشخیص داده می‌شود.

حالا کدام یک از این محصول‌ها بهترند: ضدعر‌ق‌های محلول یا مام‌های جامد؟

دئودورانت‌ها و ضدعرق‌ها به شکل های مختلفی وجود دارند؛ مثل رول‌ها، ژل‌ها، حالت‌های چسب مانند، صابون‌ و... که بسیاری از این محصول‌ها برای مصرف زیر بغل هستند. ولی این مواد، تاثیر زیادی در بیماران هیپرهیدروز ندارد و اثر آنها موقتی است.

این که عرق بعضی‌ها بدبوتر است، آیا به این خاطر نیست که آنها از مام استفاده نمی‌کنند؟

نه! ممکن است این افراد زیادتر از حالت عادی عرق کنند، ولی به علت تعداد کم افراد مبتلا به هیپرهیدروز (تعریق شدید) در جامعه، به نظر می‌رسد بعضی غذاها و نیز تعدادی از داروها می‌توانند موجب بوی بد بدن شوند.

برای این افراد مام‌ها جوابگو هستند؟

نه؛ آنها باید دنبال درمان پزشکی باشند. برای درمان تعریق شدید (هیپرهیدروز) توسط پزشک، راه‌های مختلفی وجود دارند، مثل استفاده از آلومینیوم و سایر نمک‌های متالیک (فلزی) مثل زیرکونیوم که به علت انسداد مکانیکی غدد عرق موجب کاهش ترشح عرق می‌شوند.

درمان تزریقی هم وجود دارد؟

بله، یکی از راه‌های فیزیکی در درمان تعریق شدید این است که آب معمولی و جریان الکتریکی برای تعویض یون‌های داخل غدد عرق و جدار آنها استفاده می‌شود. تزریق بوتولینوم توسط پزشک متخصص نیز به علت کاهش ترشح غدد عرق، یکی دیگر از راه‌های کنترل است. استفاده از ترکیب‌های موضعی آنتی‌کولینرژیک‌ که موجب کاهش ترشح عرق‌ می‌شوند نیز کمک درمانی است. جراحی و قطع اعصاب سمپاتیک تنه‌ای نیز از دیگر راه‌های درمانی است.

داروهای خوراکی چطور؟

درمان‌های سیستمیک و استفاده از بعضی داروها مانند تعدادی از داروهای ضدافسردگی (سه حلقه‌ای‌‌ها) و آنتی‌کولینرژیک‌های خوراکی و حتی روان‌درمانی نیز هر کدام ضمن کنترل و کاهش ترشح عرق عوارض دیگری دارند که گاهی مصرف آن در بیماران با مشکل‌هایی همراه است.

حالا اگر کسی نتوانست با مام‌ها جلوی عرق کردن را بگیرد، چه مشکلاتی پیدا می‌کند؟

هیپرهیدروز ضمن ایجاد مشکل‌های اجتماعی، موجب کاهش اعتماد به نفس و ناتوانی شغلی و حتی به علت صدمه به کفش‌ها و البسه، موجب ضرر مالی نیز می‌شود.

آیا این واقعیت که می‌گویند بوی معطر مام نمی‌تواند بوی بد عرق بعضی‌ها را از بین ببرد، صحیح است؟

بله؛عرق این افراد بسیار بد بو است و مبتلا به برم‌هیدروز هستند. برم‌هیدروز نیز شبیه هیپرهیدروز است، ولی در این حالت غدد عرق بوی بدی ‌داشته و نواحی گرفتار اغلب زیربغل و پاها هستند. اگر چه گرفتاری دو ناحیه مزبور از نظر ابتلای نوع غدد عرق متفاوت است، ولی در صورت ابتلای ثانوی به میکروب یا قارچ موجب بوی بد نواحی فوق می‌شود. غدد عرق تنها عامل بوی بدن نیستند و موارد دیگری چون سبوم (غدد چربی داخل پوست) و پوست سر نیز عامل بوی بدن هستند.

مواد تشکیل دهنده مام ها چیست؟

تهیه چنین محصول‌هایی راحت بوده و احتیاج به هیچ‌گونه نسخه‌ای ندارد و محدودیتی نیز برای مصرف آنها به عنوان محصول‌های آرایشی بهداشتی وضع نشده است. ترکیب‌ها و فرمولاسیون‌ این محصول‌ها عمدتا شامل املاح آلومینیوم یا زیرکونیوم است که با غلظت‌های مختلف در کارخانه‌ها تولید می‌شوند و نیز جهت از بین بردن میکروب‌ها، آنتی‌بیوتیک‌های مختلفی به آنها اضافه می‌شوند و هر کدام دارای ترکیبات نگهدارنده‌‌ای هستند که از میکروبی شدن یا قارچی شدن یا فساد آنها در کوتاه‌مدت یا مدت تعیین شده جلوگیری می‌کنند و نیز اسانس و رایحه‌ای برای خوشبو شدن آنها به این محصول‌ها اضافه می‌کنند.

ممکن است کسی با استفاده مام در زیر بغلش دچار حساسیت و خارش شود؟

خب، از آنجا که درجه حساسیت افراد متفاوت است، امکان بروز چنین حساسیتی با هر ترکیبی وجود دارد و لازمه درمان این مشکل، قطع مصرف محصول و درمان اختصاصی است. شایع‌ترین عارضه‌ای که ممکن است ایجاد شود، درماتیت‌های (التهاب‌های) موضعی ناشی از تحریک پوستی توسط این مواد است که این مورد بیشتر در ارتباط با نمک‌های آلومینیوم یا آلومینیوم است که در نواحی زیربغل و گاه دست‌ها و پاها (محل‌های مصرف) ایجاد می‌شود. با کاهش دفعات مصرف یا استفاده از ترکیبات ملایم‌تر و نیز استفاده از آن در پوست بدون عرق و به‌خصوص شب‌ها که عرق کردن کمتر است، ضمن این که موجب اثر بیشتر و عوارض کمتر می‌شود، آسیب کمتری نیز به البسه وارد می‌کند. در صورت بروز چنین التهابی استفاده از کِرِم‌های موضعی استرویید برای رفع مشکل کمک می‌کند. پس لازم است از مصرف چنین محصول‌هایی به دفعات مکرر و زیاد و نیز در سطح وسیع و عرق کرده پرهیز کرد.

گاهی با مصرف مام‌ها یک ضایعه گلوله‌ای شکل در زیر بغل ایجاد می‌شود که بعضی‌ها آن را با سرطان اشتباه می‌گیرند. چرا؟

ببینید؛ یک ترکیبی که اغلب در دئودورانت‌ها وجود دارد زیرکونیوم است که ممکن است موجب این واکنش (گرانولوم زیرکونیوم) شود که به صورت یک ضایعه التهابی نسبتا سفت سلولی و تقریبا گرد و به اندازه چند میلی‌متر یا بزرگ‌تر است که در پوست زیر بغل به وجود می‌آید. این ضایعه ناشی از حساسیت تاخیری به ترکیب زیرکونیوم بوده و در صورت چنین تشخیصی، نمونه‌برداری (بیوپسی) از پوست توصیه می‌شود و در صورت اثبات بیماری احتیاج به درمان اختصاصی دارد. ولی می‌توان گفت که با وجود مصرف بسیار زیاد چنین محصول‌هایی، عوارض خیلی جدی تاکنون گزارش نشده و تعدادی نیز به صورت تئوری بوده است